Vào thời điểm giao mùa xuân-hè thời tiết nắng nóng, bảo quản, chế biến và sử dụng thực phẩm không đúng cách sẽ có nguy cơ cao gây ngộ độc thực phẩm, trong đó có ngộ độc botulinum.
Ảnh: Cảnh giác với các loại đồ hộp thực phẩm, thực phẩm chứa trong bình kín, túi chân không không rõ nguồn gốc, có dấu hiệu hư hỏng như phồng hộp, mùi, vị lạ
Ngày 24/3/2025, Bệnh viện Quân y 175 đã kịp thời cứu chữa một nam thanh niên 25 tuổi bị ngộ độc botulinum. Bệnh nhân nhập viện trong tình trạng liệt tứ chi hoàn toàn, mắt không cử động được và sụp mi... Qua khai thác bệnh sử, trước khi nhập viện một ngày, bệnh nhân trên có ăn pate đóng hộp. Sau khi mở nắp hộp, bệnh nhân để ở ngoài nhiệt độ phòng và tiếp tục sử dụng trong ngày hôm sau. Đây chính là điều kiện thuận lợi để vi khuẩn gây ngộ độc phát triển và sinh độc tố. Nguyên nhân là do khi nhiệt độ ấm có thể thúc đẩy sự phát triển của bào tử Clostridium botulinum và sản sinh độc tố, đặc biệt là trong thực phẩm được bảo quản hoặc chế biến không đúng cách. Điển hình như một số loại thực phẩm lên men truyền thống, đồ hộp hoặc thịt đóng gói chân không đặc biệt dễ bị hỏng nếu không được xử lý đúng cách.
Botulinum là loại độc tố thần kinh cực mạnh do vi khuẩn Clostridium botulinum sinh ra trong môi trường yếm khí - tức là môi trường kín, thiếu oxy như trong các loại thực phẩm đóng hộp, ủ chua, lên men... nếu không được chế biến, bảo quản đúng cách. Khi xâm nhập vào cơ thể qua thực phẩm, độc tố này gây ra tình trạng liệt cơ cấp tính, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hô hấp và có thể gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời.
Các loại thực phẩm như rau, củ, quả, thịt, gia cầm, hải sản... vẫn có nguy cơ bị nhiễm vi khuẩn Clostridium botulinum nếu được ủ, bọc kín và không đảm bảo an toàn thực phẩm. Các thực phẩm được bọc, đậy kín không có không khí sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn Clostridium botulinum phát triển, tái hoạt động và tiết ra chất độc botulinum. Độc tố botulinum không bị phân hủy bởi nhiệt độ sôi, dù có đun sôi vẫn có thể bị ngộ độc thực phẩm.
* Triệu chứng ngộ độc botulinum:
- Thời gian ủ bệnh từ 8-10 giờ, có trường hợp 4 giờ.
- Vì độc tố vi khuẩn có ái tính với hệ thống thần kinh nên bệnh nhân ngộ độc thì biểu hiện chủ yếu là triệu chứng thần kinh ngoại biên.
- Nôn, buồn nôn, nhức đầu, chóng mặt, mệt mỏi, yếu ớt, da khô.
- Đau bụng, bụng chướng, táo bón, thường ít ỉa chảy.
- Không sốt hoặc sốt nhẹ, không rối loạn ý thức.
- Sau đó xuất hiện triệu chứng thần kinh điển hình: liệt cơ mắt, liệt màn hầu, co thắt họng, liệt cơ thanh quản.
- Triệu chứng tiêu hoá vẫn tiếp tục theo chiều hướng: táo bón, giảm tiết dịch tiêu hoá, khô miệng, khô họng.
- Bệnh kéo dài từ 4-8 ngày. Trường hợp nặng thì trung khu thần kinh tuần hoàn và hô hấp bị liệt (khó thở, thở nhanh, nông) cuối cùng thì chết do ngạt. Ngộ độc do Clostridium botulinum rất hiếm nhưng được biết nhiều vì tiên lượng nặng, tỉ lệ tử vong cao. Bệnh hồi phục tương đối chậm, thường để lại di chứng tương đối dài. Nếu không được điều trị sẽ chết sau 3-4 ngày.
Ảnh: Clostridium botulinum - vi khuẩn sinh độc tố botulinum trong môi trường yếm khí
* Cách phòng tránh ngộ độc botulinum:
Ngộ độc botulinum là loại ngộ độc nặng, nguy hiểm, nhanh chóng dẫn đến tử vong nhưng lại có thể phòng tránh được. Do đó, Trung tâm Y tế huyện Long Thành khuyến cáo người dân nên thực hiện các nguyên tắc sau:
- Tuyệt đối không sử dụng các thực phẩm đóng hộp đã hết hạn sử dụng, bị phồng, bẹp, biến dạng, hoen gỉ, không còn nguyên vẹn hoặc có mùi vị, màu sắc thay đổi khác thường.
- Thực phẩm đóng hộp sau khi mở nắp, nếu không sử dụng hết, cần bảo quản thực phẩm trong tủ lạnh và dùng sớm. Nấu chín kỹ trước khi ăn, đặc biệt là các món thịt hộp và pate. Không để thực phẩm ngoài nhiệt độ phòng quá lâu, nhất là trong điều kiện thời tiết nóng ẩm.
- Không nên tự đóng gói kín các thực phẩm và để kéo dài trong điều kiện không phải đông đá.
- Với các thực phẩm lên men, đóng gói hoặc che đậy kín theo cách truyền thống (như dưa muối, măng, cà muối...) cần đảm bảo phải chua, mặn. Khi thực phẩm hết chua thì không nên ăn.
- Trong sản xuất, chế biến phải dùng những nguyên liệu bảo đảm an toàn thực phẩm, tuân thủ theo đúng yêu cầu quy định về vệ sinh trong quy trình sản xuất. Trong sản xuất đồ hộp, phải chấp hành chế độ khử khuẩn một cách nghiêm ngặt.
- Khi xuất hiện các triệu chứng ngộ độc botulinum, cần đưa bệnh nhân đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được chẩn đoán và điều trị kịp thời./.
Vương Sĩ Tuyền - TTYT